Midzomernachtsdroom als ode aan de liefde en de kunsten

IN GESPREK MET REGISSEUR DARIA BUKVIĆ EN SCHRIJVER VERA MORINA

Interview uit 2021

De ultieme post-COVID-voorstelling is het geworden: de Shakespeare-bewerking Midzomernachtsdroom. Een multidisciplinaire komedie over de liefde, feest, fysiek contact, kortom: alles wat we de afgelopen paar jaar hebben gemist. Toch spreken we regisseur Daria Bukvić en schrijver Vera Morina anderhalve maand voor de première digitaal via Zoom: Daria zit, net als de halve cast, in quarantaine.

Lekkere start zo?
Daria — Beter nu in quarantaine dan over anderhalve maand! (Lacht) We repeteren via Zoom lekker door. Natuurlijk is dit verre van ideaal maar volgende week gaan we weer knallend de vloer op. Daria, jij bent een ervaren theatermaker met een grote staat van dienst. Vera Morina is een relatieve nieuwkomer in het werkveld.

Hoe hebben jullie elkaar gevonden?
Daria — Al sinds Vera op de toneelschrijfopleiding zat vroegen mensen aan mij: “Heb jij Vera Morina al ontdekt?” Mijn reactie was dan eigenlijk altijd: rustig, mensen. Alleen omdat we eenzelfde soort culturele achtergrond hebben betekent het niet gelijk dat we een match made in heaven zijn. Laat haar eerst gewoon die opleiding doen. Maar eerlijk gezegd, toen ik naar een paar van haar presentaties ging kijken moest ik al snel concluderen: volgens mij zijn wij wel degelijk een match made in heaven.

Vera — Ik heb inderdaad op de toneelschrijfopleiding in Utrecht gezeten en daar zei iedereen ook tegen mij: “Ken je Daria al? Check het werk van Daria.” Toen ik hoorde dat Daria de voorstelling Melk & Dadels ging maken bij Het Nationale Theater heb ik nog geprobeerd om stage bij die voorstelling te lopen.

Daria — Echt?

Vera — Ja, dat weet jij helemaal niet, jullie hadden al een stagiaire dus dat ging niet door. Toen heb ik alsnog gesolliciteerd om stage te lopen bij Het Nationale Theater en hoopte ik dat we elkaar daar spontaan tegen zouden komen. Dat lukte!

Daria — Dat wist ik echt niet!

Vera — Bij mijn afstudeertekst liet ik in de eerste scène een personage opkomen met een dolk in haar borst. Bij de lezing van die tekst kwamen daar veel vragen over. Mensen begrepen dat beeld niet helemaal. Toen is Daria opgesprongen en heeft echt een lans voor mij gebroken. Het was zo fijn om te weten: er is een regisseur in de zaal die mijn tekst begrijpt. Ik voelde herkenning.

Daria — Wat mij gelijk aansprak in Vera’s werk is dat het magisch mag zijn. Het mag surrealistisch zijn. Er mag symboliek zijn. Dat raakt me gelijk, daar herken ik iets in uit onze cultuur.

Vera Morina – fotografie Bas de Brouwer

En toen kwam er een Shakespeare-bewerking. Vera, hoe was het voor jou om hiervoor gevraagd te worden?
Vera — Ik vond het héél spannend om een Shakespeare te bewerken. Ik bedoel: ik ben net 2,5 jaar afgestudeerd. Ik heb mezelf gedurende het proces steeds weer van de grond af moeten rapen. Bij elke versie kreeg ik een halve identiteitscrisis waar ik weer uit moest komen.

Daria — Ik heb je ook een best vrije opdracht gegeven: maak maar een bewerking. Ik had er vanaf het begin vertrouwen in dat je iets goeds en origineels ging neerzetten.

Vera — In eerste instantie heb ik geprobeerd om alleen de taal te veranderen, maar dat voelde toch beperkt. Toen dacht ik: ik ga voor de eerste versie gewoon al mijn fantasie erop loslaten, er al mijn ideeën en creativiteit in gooien en dan hebben we iets om over te praten. Het kan daarna altijd weer teruggebracht worden. Als het niet de bedoeling is dan hoor ik het dan wel.

Daria — Ik hou heel erg van Shakespeare. Zijn werk heeft ook die magie, die symboliek in zich. Maar wat Vera er uiteindelijk mee heeft gedaan, heeft echt mijn verwachtingen overtroffen. Ik denk dat ze verder van het origineel is afgeweken dan ik zelf van tevoren had aangedurfd, zeker omdat het script in relatief korte tijd ontwikkeld is. Maar ik ben heel blij dat ze er echt haar eigen ding van heeft gemaakt. Ik denk echt dat Shakespeare heel trots zou zijn op deze bewerking.

Vera — Nou, daar ben ik even stil van.

Daria — Ja, dat vierhonderd jaar later zo’n jonge Kosovaarse meid even een enorm scherpe en grappige metafoor voor deze tijd heeft gemaakt geïnspireerd door zijn wereld.

Fotograaf Anne van Zantwijk

Jullie hebben allebei roots in het voormalige Joegoslavië. Heeft dat nog effect gehad op deze bewerking?
Daria — Toen Vera haar eerste versie stuurde realiseerde ik me pas dat het stuk zich in Athene afspeelt, en dus op de Balkan. Ons gemeenschappelijke element. Er zitten zeker verschillende Balkan-referenties in, en ik kan me helemaal voorstellen dat lang niet alle mensen dat zullen oppikken. Maar dat geeft niet. Voor mij, voor ons, geeft het het stuk wel hart.

Vera — Een grappige toevallige Balkan-invloed is de zin uit de voorstelling “If there was no gravity, I would still fall for you”. Toen ik net was begonnen met het bewerken van Een Midzomernachtsdroom was ik in Prishtina, in Kosovo, en zag ik deze zin in graffiti op een muur staan. Ik vond dat zo uitgesproken poëtisch en romantisch. Uiteindelijk is die zin letterlijk in de voorstelling terecht gekomen.

Daria — Een mij heel dierbare passage is een tekst van Titania, de Elfenkoningin, die ruzie maakt met haar man, Oberon. Ze gebruikt in die ruzie Joegoslavië als metafoor voor hun scheiding. Ze noemt Joegoslavië niet letterlijk, maar ze benoemt dat het gaat over een ‘voormalige republiek ten noorden van Griekenland’, waar ‘we dachten dat we samen konden leven maar uiteindelijk toch niet’.

Vera — Ja, sowieso heeft de scheiding tussen Titania en Oberon een veel grotere impact in dit stuk gekregen dan in de originele tekst. Die scheiding gaat erover dat als je nèt een andere overtuiging, nèt een andere achtergrond hebt, je ineens van de een op de andere dag tegenover elkaar kan komen te staan. En dat er dan ineens een grens tussen mensen of landen kan ontstaan. Waarbij het heel veel kan betekenen of je tijdens die scheiding toevallig aan de ene of de andere kant staat.

Tot slot: met deze Midzomernachtsdroom wilden jullie ‘de ultieme post-COVID-voorstelling’ maken. Waarom past deze voorstelling zo bij deze tijd?
Daria — Volgens mij reflecteert de tekst heel erg op de situatie waar we nu in zitten. Het gaat over de levensdrift van jonge mensen die uit hun kooi willen breken. Ze vluchten uit de stad, naar de dromen, de magie en de verbeelding toe. Het is een onverbloemd pleidooi dat kunst en entertainment ook een inherente waarde hebben om mensen gezond te houden. En daarnaast had ik een grote behoefte om iets vrolijks te maken na een hele donkere periode. Twee jaar hebben we in de theatersector het hoofd boven water proberen te houden met monologen, podcasts en digitale uitvoeringen. Het is mijn hoop het publiek met deze voorstelling in één klap te reanimeren met theatraliteit. We vieren de dingen die het leven de moeite waard maken: liefde, lust, dromen, kunst, en de noodzaak die mensen voelen om van de wereld om zich heen een betere plek te maken.