Nepnieuws en complottheorieën

Een van de onderwerpen van de voorstelling is nepnieuws en hoe complottheorieën ontstaan.

Nepnieuws
Onderzoeken hoe nepnieuws werkt? Via deze link kan je een online spel spelen waarbij je in de huid kruipt van een nepnieuwsmaker. Je mag alle schijn van ethiek laten vallen en in plaats daarvan het pad van een echte mediamagnaat zonder geweten volgen. Houd wel een oog op je ‘volgers’ en ‘geloofwaardigheid’ meters. Aan jou de taak om zo veel mogelijk volgers te krijgen terwijl je je geloofwaardigheid steeds naar een hoger niveau tilt. Maar pas op: je verliest als je overduidelijke leugens vertelt of je aanhangers teleurstelt.

Check je bron
Hoe ontdek je of nieuws echt is? Onderstaande checklist, die van deze site komt, is een handreiking om nieuws en de bron ervan te controleren.

 De belangrijkste regel is; gebruik je gezond verstand, als een bericht ongeloofwaardig is, dan is dat soms ook zo. Blijf kritisch nadenken bij het verzamelen van informatie en gebruik meerdere bronnen.

1. Lees het hele bericht en niet alleen de titel.

Een titel van een artikel is niet altijd een samenvatting van het bericht. Soms is een titel bedoeld om aandacht te trekken om aandacht te trekken maar is het geen ultrakorte samenvatting. In koppen worden bijvoorbeeld vaak citaten gebruikt tussen aanhalingstekens.

2. Waar komt het artikel vandaan?

Heb je het bericht van een betrouwbare nieuwstitel? Vind je het bericht bij meerdere betrouwbare afzenders? Bekende landelijke of regionale nieuwsmedia controleren hun nieuws. Professionele nieuwsmedia houden zich doorgaans aan de journalistieke regels en controleren gebruikte bronnen. Zij zijn daarop aanspreekbaar, hebben redactiestatuten en veel nieuwstitels zijn aangesloten bij de Raad van de Journalistiek. Als je de bron niet kent, lees dan ook andere berichten. Zijn ze geloofwaardig? Controleer het bericht of de nieuwstitel op een verzamelsite van nepberichten staat zoals www.hoaxwijzer.be.

3. Is het satire of een column?

Satire is een stijl waarbij humor wordt gebruikt om te amuseren en soms om commentaar te geven op ontwikkelingen in de maatschappij. Net zoals cartoons dat doen. Er kan worden overdreven of situaties worden omgekeerd voorgesteld. Er zijn satirische nieuwswebsites, maar ook in mainstream media vind je soms bijvoorbeeld in een column ook fictieve verhalen. Herken stijlkenmerken als satire, parodie of ironie. Vaak staat het in het colofon en bij columns staat er altijd bij wie de columnist is (zie ook bij punt 5). Een voorbeeld van een satirische site is www.speld.nl.

4. Welke bronnen zijn gebruikt?

Wordt in het artikel aangegeven wat de bron is van het nieuws? In een goed nieuwsbericht  worden de bronnen genoemd. Bijvoorbeeld een ander nieuwsmedium, organisatie, interview of rapport. Controleer deze bronnen vervolgens want soms wordt verwezen naar een onderzoek dat niet bestaat. Ook kan het zijn dat één van de afzenders een belang heeft bij het (nep)bericht.

5. Kijk wie het artikel geschreven heeft.

Heeft de auteur meer berichten geschreven? Zoek of de schrijver een cv online heeft of meer ongeloofwaardige artikelen geschreven heeft.

6. Controleer de datum.

Soms komt nieuws opnieuw in omloop maar heeft het nieuws zich inmiddels verder ontwikkeld. Controleer de datum van het originele bericht.

7. Praat erover, vraag anderen.

Deze checklist helpt, maar geeft geen 100% garantie. Als je twijfelt kun je altijd iemand vragen om naar het bericht te kijken. Dat kan een volwassene, een expert of een vriend zijn. Juist het praten over nieuws helpt bij het analyseren van nieuws en kritisch leren lezen.